નવીદિલ્હી : 1 જુલાઈ, 2024 એ દેશની કાનૂની વ્યવસ્થામાં ઐતિહાસિક તારીખ તરીકે નોંધવામાં આવી હતી. આઈપીસી, સીઆરપીસી અને Indian Evidence Act, ના સ્થાને ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા, ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ દ્વારા બદલવામાં આવ્યા છે. હવે આ કાયદા દ્વારા ફોજદારી કેસોનો નિર્ણય લેવામાં આવશે. દરમિયાન નવા કાયદાને લઈને સામાન્ય લોકોના મનમાં અનેક સવાલો ઉઠી રહ્યા છે. ચાલો જાણીએ તે ગુનાઓ અને પ્રશ્નો વિશે જેની સૌથી વધુ ચર્ચા થઈ રહી છે. ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા (BNS)માં 358 કલમો છે, જ્યારે IPCમાં 511 કલમો છે. કોડમાં કુલ 20 નવા ગુના ઉમેરવામાં આવ્યા છે અને 33 ગુના માટે જેલની સજામાં વધારો કરવામાં આવ્યો છે. 83 ગુનાઓમાં દંડની રકમમાં વધારો કરવામાં આવ્યો છે અને 23 ગુનામાં ફરજિયાત લઘુત્તમ સજાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે.
નવા કાયદા હેઠળ હત્યાની સજામાં વધારો થયો છે કે ઘટાડો થયો છે? જે વિષે જણાવીએ, BNSની કલમ 103માં હત્યાના દોષિતોને આપવામાં આવતી સજાનો ઉલ્લેખ છે. કલમ 103 (1) કહે છે કે કોઈ પણ વ્યક્તિ જે હત્યા કરે છે તેને દંડ સાથે મૃત્યુદંડ અથવા આજીવન કેદની સજા કરવામાં આવશે. ભારતીય ન્યાયિક સંહિતામાં મોબ લિંચિંગના મામલાઓ પર પણ નિયમો બનાવવામાં આવ્યા છે. કલમ 103 (2) સ્પષ્ટ કરે છે કે જો પાંચ કે તેથી વધુ વ્યક્તિઓનું જૂથ, સંપૂર્ણ સંમતિ સાથે, જાતિ, જાતિ અથવા સમુદાય, લિંગ, જન્મ સ્થળ, ભાષા, વ્યક્તિગત માન્યતા અથવા અન્ય કોઈના આધારે હત્યા કરે છે, જો એમ હોય તો, દરેક સભ્ય જૂથને દંડ ઉપરાંત મૃત્યુ અથવા આજીવન કેદની સજા કરવામાં આવશે.
હિટ એન્ડ રન કેસમાં શું થશે સજા? જે વિષે જણાવીએ, ભારતીય ન્યાયિક સંહિતાની કલમ 106માં બેદરકારીને કારણે મૃત્યુ થવા માટે સજાની જોગવાઈ છે. આ અંતર્ગત હિંટ એન્ડ રન કેસ આવે છે. જૂની કાયદાકીય વ્યવસ્થામાં કલમ 304Aમાં આ અંગે નિયમ હતો. આવા કિસ્સાઓમાં, આઈપીસીમાં બે વર્ષની જેલ અથવા દંડ અથવા બંનેની સજાની જોગવાઈ હતી. કલમ 106 (1) હેઠળ, જે કોઈ પણ વ્યક્તિની બેદરકારીથી કોઈ પણ કૃત્ય કરીને મૃત્યુનું કારણ બને છે, તેને પાંચ વર્ષ સુધીની મુદતની જેલની સજા અને દંડની સજા કરવામાં આવશે સાથે ભારતીય ન્યાય સંહિતા 2023ની કલમ 106(2)માં હિંટ એન્ડ રન કેસનો કાયદો છે. સરકારી ગેઝેટ મુજબ, જો કોઈ વ્યક્તિનું બેદરકારીપૂર્વક વાહન ચલાવવાને કારણે મૃત્યુ થાય છે અને આરોપી વ્યક્તિ પોલીસ અથવા મેજિસ્ટ્રેટને જાણ કર્યા વિના અકસ્માત સ્થળેથી ભાગી જાય છે, તો મહત્તમ 10 વર્ષની જેલની જોગવાઈ છે. જો કે હજુ સુધી આનો અમલ થયો નથી. આ જોગવાઈ અંગે કોર્ટમાં નિર્ણય લેવાનો બાકી છે.
મેરિટલ રેપ વિશે કાયદો શું કહે છે? જે વિષે જણાવીએ, ભારતીય ન્યાયિક સંહિતામાં મેરિટલ રેપનો કોઈ ઉલ્લેખ નથી. કલમ 63નો અપવાદ (2) જણાવે છે કે જો કોઈ પુરુષ તેની પત્ની સાથે બળજબરીથી સંભોગ માણે તો તેને બળાત્કાર ગણવામાં આવશે નહીં. જો કે પત્નીની ઉંમર 18 વર્ષથી વધુ હોય. કલમ 67માં અલગ થવા દરમિયાન તેની સંમતિ વિના તેનાથી દૂર રહેતી પત્ની સાથે શારીરિક સંબંધ બાંધવાની સજાનો ઉલ્લેખ છે. આ મુજબ જો પત્ની અલગ રહેતી હોય અને પતિ તેની સંમતિ વિના સંભોગ કરે તો તેને સજા થશે. સજા તરીકે, વ્યક્તિને 2 થી 7 વર્ષની જેલની સજા થશે અને દંડ પણ ભરવો પડશે.
સગીરો પર બળાત્કાર કરનારાઓ સામે કડકાઈ.. જે વિષે જણાવીએ, ભારતીય દંડ સંહિતાની કલમ 63માં બળાત્કારના ગુનાનો ઉલ્લેખ છે. કલમ 63માં બળાત્કારની વ્યાખ્યા કરવામાં આવી છે અને કલમ 64થી 70માં સજાની જોગવાઈ છે. ભારતીય ન્યાયિક સંહિતાની કલમ 70(1) હેઠળ મહિલા પર સામૂહિક બળાત્કારના ગુનામાં સામેલ દરેક ગુનેગારને ઓછામાં ઓછી 20 વર્ષની સજા થશે. આ સજા આજીવન કેદ સુધી લંબાવી શકાય છે. સગીરો પર બળાત્કાર કરનારની સજાને વધુ કડક બનાવવામાં આવી છે. ભારતીય દંડ સંહિતાની કલમ 70 (2) મુજબ, જો પીડિતા 18 વર્ષથી ઓછી ઉંમરની હોય એટલે કે સગીર, તો ગેંગ રેપમાં સામેલ દરેક ગુનેગારને મૃત્યુ સુધીની સજા થઈ શકે છે.
આત્મહત્યાનો પ્રયાસ કરનારને જેલ થશે? જે વિષે જણાવીએ, ભારતીય દંડ સંહિતામાં આત્મહત્યા માટે ઉશ્કેરનાર તેમજ આપઘાતનો પ્રયાસ કરનાર વ્યક્તિને સજા કરવામાં આવી હતી. આઈપીસીની કલમ 309માં જોગવાઈ હતી કે આત્મહત્યાનો પ્રયાસ કરનાર વ્યક્તિને એક વર્ષ સુધીની સાદી કેદની સજા થશે. નવા કાયદામાં તેને દૂર કરવામાં આવ્યો છે. કલમ 107 મુજબ, ‘જો કોઈ બાળક, માનસિક વિકલાંગ વ્યક્તિ, અસ્વસ્થ મનની વ્યક્તિ અથવા નશાની સ્થિતિમાં વ્યક્તિ આત્મહત્યા કરે, તો જે કોઈ તેને આત્મહત્યા માટે ઉશ્કેરે છે તેને મૃત્યુ અથવા આજીવન કેદ અથવા કોઈપણ વર્ણનની કેદની સજા થશે. આ કેસોમાં ગુનેગારને દંડ પણ થઈ શકે છે. કલમ 108માં પુખ્ત વ્યક્તિ દ્વારા આત્મહત્યા કરવાની જોગવાઈ છે. આ મુજબ, જે કોઈ અન્ય વ્યક્તિને આત્મહત્યા માટે ઉશ્કેરવા માટે દોષી સાબિત થાય છે તેને મૃત્યુદંડ અથવા દસ વર્ષની જેલની સજા થઈ શકે છે. ગુનેગાર પર દંડ પણ થઈ શકે છે.
અપહરણ અને ખંડણી માંગવા બદલ શું થશે સજા? જે વિષે જણાવીએ, નવી કાયદાકીય પ્રણાલી અનુસાર, જે કોઈ વ્યક્તિની હત્યા કરવાના ઈરાદાથી અથવા તેની પાસેથી ખંડણી માંગવાના ઈરાદાથી તેનું અપહરણ કરે છે તેને આજીવન કેદ અથવા 10 વર્ષ સુધીની સખ્ત કેદની સજા થઈ શકે છે. આ જોગવાઈ કલમ 104માં છે.
ભારત સરકાર સામે યુદ્ધ કરવા બદલ મૃત્યુદંડ જે વિષે જણાવીએ, ભારતીય ન્યાયિક સંહિતાની કલમ 147 કહે છે કે જે કોઈ ભારત સરકાર વિરુદ્ધ યુદ્ધ છેડે છે અથવા યુદ્ધ છેડવાનો પ્રયાસ કરે છે અથવા ભારત સરકાર વિરુદ્ધ યુદ્ધ કરવા માટે ઉશ્કેરે છે તેને મૃત્યુ અથવા આજીવન કેદની સજા કરવામાં આવશે.
દેશદ્રોહ હવે ગુનો નથી, BNS માં દેશદ્રોહની સજા શું છે? જે વિષે જણાવીએ, BNSમાં રાજદ્રોહનો ગુનો દૂર કરવામાં આવ્યો છે. તેના બદલે – (i) અલગતા, સશસ્ત્ર બળવો, અથવા વિધ્વંસક પ્રવૃત્તિઓ, (ii) અલગતાવાદી પ્રવૃત્તિઓની લાગણીઓને પ્રોત્સાહિત કરવા અથવા (iii) ભારતની સાર્વભૌમત્વ અથવા એકતા અને અખંડિતતા માટે પ્રતિકૂળ હોવાના કિસ્સાઓમાં સજા કરવામાં આવશે જોખમમાં મૂકવું. કાયદામાં ‘રાજદ્રોહ’ ન હોવા છતાં, BNS (કલમ 150, 195, 297) ‘રાજદ્રોહની બાબતો’ નો ઉલ્લેખ કરે છે. આ કેસોમાં મહત્તમ સજા 10 વર્ષની જેલ હશે.
નકલી નોટો છાપનારાઓ પર નવો કાયદો કેવી રીતે કડક બનશે? જે વિષે જણાવીએ, જો કોઈ નકલી નોટો કે સિક્કા બનાવે અથવા જાણી જોઈને આવા કૃત્યમાં ભાગ લે તો તેને આજીવન કેદ અથવા 10 વર્ષની કેદ અને દંડની સજા થઈ શકે છે.
રસ્તા વચ્ચે લડવું એ ગુનો થશે, આટલા સમય માટે જેલમાં જશો જે વિષે જણાવીએ, જ્યારે બે કે તેથી વધુ લોકો સાર્વજનિક સ્થળે ઝઘડો કરે છે અને ત્યાંની શાંતિને ખલેલ પહોંચાડે છે, તો તે ગુનાની શ્રેણીમાં આવશે. BNS ની કલમ 194 (2) સ્પષ્ટપણે જણાવે છે કે જે કોઈ લડશે તેને એક મહિનાની કેદ અથવા એક હજાર રૂપિયાનો દંડ અથવા બંને સજા કરવામાં આવશે.
દ્વેષપૂર્ણ ભાષણ જે સમુદાયો વચ્ચે દુશ્મનાવટ પેદા કરે છે તેના પરિણામે ઘણા વર્ષોની જેલની સજા થશે. જે વિષે જણાવીએ, જે કોઈ ધર્મ, જાતિ, જન્મસ્થળ, રહેઠાણ, ભાષા વગેરેના આધારે વિવિધ ધાર્મિક, વંશીય, ભાષાકીય અથવા પ્રાદેશિક જાતિઓ અથવા સમુદાયો વચ્ચે દુશ્મનાવટ અથવા દ્વેષ અથવા દુષ્ટતાને પ્રોત્સાહન આપવાનો પ્રયાસ કરશે, તેને કોઈપણ વર્ણનની કેદની સજા થશે. 3 વર્ષ અથવા દંડ અથવા બંને સજા થશે.
કોર્ટમાં ખોટો દાવો કરવા પર શું થશે સજા? જે વિષે જણાવીએ, જો કોઈ વ્યક્તિ, છેતરપિંડી અથવા અપ્રમાણિકપણે, અથવા ઈજા અથવા તકલીફ પહોંચાડવાના હેતુથી, કોર્ટમાં કોઈ દાવો કરે છે જે તે ખોટો હોવાનું જાણે છે, તો તેને સજા થશે. સજા તરીકે તેને બે વર્ષની જેલ થશે અને દંડ પણ ભરવો પડશે.
